తల్లితండ్రిమీద...

తల్లితండ్రిమీద దయలేని పుత్రుండు
పుట్టనేమి వాడు గిట్టనేమి
పుట్టలోన చెదలు పుట్టవా గిట్టవా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

పుట్టలో చెదలు పుడుతుంది, చస్తుంది. అదేవిధంగా కనిపెంచిన తల్లిదండ్రుల మీద కనికరం లేని కొడుకు పుట్టి లాభం లేదు, చచ్చి నష్టం లేదు.

తీర్పనార్ప లేని...

తీర్పనార్ప లేని తీర్పరి తనమేల
కూర్పవిప్ప లేని నేర్పరేల
పెట్టిపోయలేని వట్టిబీరము లేల
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

తీర్చలేని వాడు, ఆర్చలేని వాడు తీర్పరిగా ఉండకూడదు. కూర్చలేని వాడు, విప్పలేని వాడు నేర్పరి కాడు. దప్పిక తీర్చి కడుపు నింపని బీరాలు పనికి రావు.

ధనము కూడబెట్టి...

ధనము కూడబెట్టి  ధర్మంబు చేయక
తాను తినక లెస్స దాచుగాక
తేనెటీగ గూర్చి తెరువరి కియ్యదా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

తేనెటీగ ఎంతో కష్టపడి సంపాదించి దాచుకున్న తేనెను ఎవడో దారిన పోయేవాడు తన్నుకు పోయినట్లు, కూడ బెట్టిన ధనాన్ని తినక పోయినా, ధర్మం చేయక పోయినా, ఆ ధనాన్ని ఎవడో ఒకడు దోచుకుంటాడు.

పట్టు పట్టరాదు...

పట్టు పట్టరాదు పట్టి విడువరాదు
పట్టెనేని బిగియ పట్టవలయు
పట్టి విడుట కన్న పడిచచ్చుటే మేలు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

పట్టు పట్టకూడదు, పట్టిన తర్వాత విడవ కూడదు. గట్టి పట్టే పట్టాలి. పట్టి విడిచి పెట్టడం కంటే చావడం మేలు.

పసుల వన్నె...

పసుల వన్నె వేరు పా లేకవర్ణమౌ
పుష్ప జాతి వేరు పూజ యొకటి
దర్శనములు వేరు దైవంబు ఒక్కటి
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

పశువులు ఏ రంగులో ఉన్నా పాలు మాత్రం ఒకే రంగులో ఉంటాయి.పూలు ఎన్ని రకాలైన పూజ మాత్రం ఒకే విధంగా ఉంటుంది. దర్శనాలు ఎన్నైనా కనబడే దైవం ఒక్కడే.

పిండములను జేసి...

పిండములను జేసి పితరుల దలపోసి
కాకులకును బెట్టు గాడ్దెలార
పియ్యి దినెడు కాకి పితరు డెట్లాయెరా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

చచ్చిన తల్లిదండ్రులను తలచుకొంటూ కాకులకు పిండాలు పెడుతుంటారు. మలం తినే కాకి తల్లి గానీ, తండ్రి గానీ అవుతుందా..?

మాటలుడుగకున్న...

మాటలుడుగకున్న మంత్రంబు దొరకదు
మంత్ర ముడుగకున్న మది కుదురదు
మనసు నిల్పకున్న మరి ముక్తి లేదయా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

మౌనంగా ఉంటే మంత్రం దొరుకుతుంది. ఆ మంత్రం ఉడిగితే మనసు కుదురుతుంది.మనసు కుదురుకోవడమే ముక్తి.

మేడిపండు...

మేడిపండు చూడ మేలిమై యుండును
పొట్ట విప్పి చూడ పురుగులుండు
పిరికి వాన్ మదిని బింకమీ లాగురా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

మేడిపండు పైకి చూడడానికి బంగారం లాగ నిగనిగ లాడుతుంది. డాని కడుపులో మాత్రం పురుగులు ఉంటాయి. పిరికి వాని మనసు కూడా పైకి గంభీరంగా ఉంటుంది.

మొండివాని...

మొండివాని కేల ముంజేతి కడియాలు
తొఱ్ఱివాని కేల కర్రపండ్లు
గాడిదలకు నేల గడ్డముల్ మీసముల్
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

పిసినిగొట్టు చేతికి ముంజేతి కడియాలు, మాట తప్పేవానికి కర్ర పండ్లు, విద్యలేని వెర్రులకు గడ్డాలు, మీసాలు అవసరం లేదు.

మొదట నాసబెట్టి...

మొదట నాసబెట్టి తుద లేదు పొమ్మన
పరమ లోభులైన పాపులకును
వారియుసురు దాకి వగచెడి పోవరా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

ఆశ పెట్టకూడదు, ఆ తర్వాత లేదు పొమ్మనకూడదు.అటువంటి పాపులు వాళ్ల ఉసురు తాకి చెడిపోతారు.

విడువ ముడువ...

విడువ ముడువ లేక కుడువగట్టగ లేక
వెరవు లేక విద్య నొరయలేక
వెడలలేని వాని నడపీను గందురు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

ఖర్చు చేయలేడు, దాచ లేడు, తిన లేడు, అనుభవించ లేడు. తెలివిగా చదువు గ్రహించలేడు. అట్టివాణ్ణి లోకం నడిచే పీనుగ అని అంటుంది.

వేరుపురుగు...

వేరుపురుగు చేరి వృక్షంబు చేరచు
చీడపురుగు జేరి చెట్టు చెరచు
కుత్సితుండు చేరి గుణవంతు జెరచురా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

వేరు పురుగు వృక్షాన్ని చెరుస్తుంది. చీడ చెట్టుని చెరుస్తుంది. అలాగే గుణవంతుడు నీచుడి సహచరం వల్ల చెడిపోతాడు.

వ్యాధి కలిగెనేని...

వ్యాధి కలిగెనేని వైద్యుని చేతను
మందు దినక కాని మాన దెందు
చెంత దీపమిడక చీకటి పాయునా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

రోగం వస్తే వైద్యుడిచ్చిన మందు పుచ్చుకుంటేనే రోగం పోతుంది. చీకటి ముసురుకొన్నప్పుడు దీపం వెలిగించకుండా చీకటి పోదు కదా!

సుగుణవంతురాలు...

సుగుణవంతురాలు సుదతియై యుండిన
బుద్దిమంతులగుచు పుత్రులొప్ప
స్వర్గమేటి కయ్య సంసారి కింకను
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

భార్య సుగుణవంతురాలై, బిడ్డలు బుద్దిమంతులై ఉంటే సంసారికి ఇంక వేరే స్వర్గం అవసరం లేదు.

హీనగుణము...

హీనగుణము వాని నిలుసేర నిచ్చిన
ఎంత వాని కైన నిడుమ గలుగు
ఈగ కడుపు జొచ్చి యిట్టట్టు సేయదా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

ఈగ కడుపులోకి దూరితే కళకళం కలుగుతుంది. అలాగే నీచుణ్ణి ఇంట్లో చేరదీస్తే ఇబ్బంది కలుగుతుంది.

చదివి చదివి...

చదివి చదివి కొంత చదువంగ చదువంగ
చదువు చదివి యింక జదువు చదివి
చదువు మర్మములను చదువలేడయ్యెను
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

ఎన్ని చదువులు చదివి, ఎన్ని విద్యలు నేర్చినా, ఆత్మతత్వము తెలియని మనిషి మూర్ఖుడే కదా!

ఓర్పు లేని...

ఓర్పు లేని భార్య యున్న ఫలంబేమి
బుద్ది లేని బిడ్డ పుట్టి యేమి
సద్గుణంబు లేని చదువది యేలరా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

ఓర్పు లేని భార్య వల్ల, బుద్ది లేని బిడ్డ వల్ల ఫలం లేదు. మంచి గుణాన్ని, వివేకాన్ని ఇవ్వని చదువు కూడా వ్యర్థమే.

నీటిలోని...

నీటిలోని వ్రాత నిలువక యున్నట్లు
పాటిజగతి లేదు పరములేదు
మాటిమాటి కెల్ల మారును మూర్ఖుండు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

మూర్ఖుని స్వభావం మాటిమాటికి మారిపోతూ ఉంటుంది. ఆది నీటి మీది వ్రాత వలె విలువ లేనిది.

కనియు...

కనియు గానకుండు కదలింపడా నోరు
వినియు వినకయుండు విస్మయమున
సంపదగలవాని సన్నిపాతంబది
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

చూచీ చూడనట్లు, వినీ విననట్లు, నోరు మెదపకుండా ధనవంతుడుంటాడు. అవి లోభితనమనే సన్నిపాత జ్వర లక్షణాలని తెలుసుకోలేడు.

కాశి నీళ్లు...

కాశి నీళ్లు మోసి కాళ్లు మొగము వాచి
ఎందు సుఖములేక ఎండి యెండి
చచ్చి వెనుక ముక్తి సాధింపగలరొకో
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

కాశి లోని గంగ నీళ్లు రామేశ్వరానికి మోసి సముద్రంలో కలిపినంత మాత్రాన, కాళ్లు, మొహం వాయడం తప్ప, ఇహంలోను పరంలోను సుఖం దక్కదు.

కలిమినాడు...

కలిమినాడు నరుడు కానడు మదమున
లేమి నాడు పెట్ట లేదు మొదలె
కలిమి లేమి లేని కాలంబు కలుగునా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

సంపద ఉన్నప్పుడు అహంకారంతో దానం చేయాలని తెలుసుకోలేడు. ఆ సంపద లేనప్పుడు దానం చేయాలని ఉన్నా మొదలు పెట్టడానికి అసలు లేదు. కలిమి లేములు మానసిక రుగ్మతలు అని తెలుసుకోలేడు.

కుండ కుంభమండ్రు...

కుండ కుంభమండ్రు కొండ పర్వత మండ్రు
ఉప్పు లవణమండ్రు ఒకటిగాదె
భాషలింతె వేరు పరతత్వ మొక్కటే
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

కుండను కుంభమంటారు. కొండను పర్వతమంటారు. ఉప్పును లవణం అని కూడా అంటారు. భాషలు వేరు అయినప్పటికీ పరతత్వం ఒక్కటే.

కుక్క యేమెరుంగు...

కుక్క యేమెరుంగు గురులింగ జంగంబు
పిక్కబట్టి యొడిసి పీకుగాక
సంతపాక తొత్తు సన్యాసి నెరుగునా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

పిక్క బట్టి పీకడం మాత్రమే తెలిసిన కుక్క, జంగమ గురువును కూడా వదలదు. అలాగే సంతలో దారిగాచి సంపాదించే వేశ్య సన్యాసి వద్ద గూడ డబ్బులు గుంజడం మానదు.

కులములోన...

కులములోన నొకడు గుణవంతు డుండెనా
కులము వెలయు వాని గుణము వలన
వెలయు వనములోన మలయజంబున్నట్లు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

గంధపు చెట్టు వల్ల అది వున్న వనం ప్రకాశించినట్లు, ఒక్క గుణవంతుడి వల్ల అతడి కులం ప్రకాశిస్తుంది.

గంగ పారుచుండు...

గంగ పారుచుండు కదలను గతితోడ
మురికి కాల్వ పారు మోత తోడ
అధికు డోర్చునట్లు అధము డోర్వగలేడు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

గంగ ప్రశాంతంగా ప్రవహిస్తుంది. మురికి కాలువ శబ్దం చేస్తూ ప్రవహిస్తుంది. గొప్పవాడు ఓర్చుకోగలడు. కానీ, నీచునికి ఓర్పు ఉండదు.

చంపదగిన...

చంపదగిన యట్టి శత్రువు తనచేత
చిక్కెనేని కీడు చేయరాదు
పొసగ మేలు జేసి పొమ్మనుటే చావు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

చంప వలసినటువంటి శత్రువు మనకు దొరికినా వాన్ని చంపకూడదు. మంచి చేసి విడిచి పెడితే చాలు, అది వాడికి చావుతో సమానం.

చిప్పలోన...

చిప్పలోన బడ్డ చినుకు ముత్యంబయ్యె
నీట బడ్డ చినుకు నీళ్ల గలిసె
ప్రాప్తమున్న చోట ఫలమేల తప్పురా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

చిప్పలోన పడిన చినుకు ముత్యం అవుతుంది. అదే నీళ్లలో పడిన చినుకు మాత్రం నీళ్లలొనే కలిసిపోతుంది. ప్రాప్తం ఉంటే ఫలితం తప్పకుండా లభిస్తుంది.

చేటు వచ్చెనేని...

చేటు వచ్చెనేని చెడనాడు దైవంబు
మేలు వచ్చెనేని మెచ్చు తన్ను
చేటు మేలు తలప చేసిన కర్మముల్
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

ఏదైనా చెడు జరిగితే దైవాన్ని దూషిస్తారు.  మేలు కలిగితే తనని తాను మెచ్చుకుంటాడు. ఆ జరిగిన చెడు, మునుపు చేసిన పాప పుణ్యాల ఫలితాలని గ్రహించలేడు.

తనువు లస్థిరమని...

తనువు లస్థిరమని, ధనము లస్థిరమని
తెలుప గలడు దాను తెలియ లేడు
చెప్పవచ్చు పనులు చేయుట కష్టమౌ
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

ఈ దేహం శాశ్వతం కాదని, ఈ ధనం అశాశ్వతమని ఇతరులకు చెబుతాడు, కానీ, తాను తెలుసుకోలేడు.
ఎవరికైనా చెప్పడం సులువే, కానీ, చేయడమే కష్టం.

నీళ్లలోన మొసలి...

నీళ్లలోన మొసలి నిగిడి యేనుగు బట్టు
బయట కుక్క చేత భంగపడును
స్థానబలిమి గాని తన బలిమి గాదయా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

మొసలి నీళ్లలో ఉన్నప్పుడు, ఏనుగునైనా పట్టుకొంటుంది. అదే, బయటకి వస్తే కుక్కకి బయపడుతుంది.

నీళ్లలో ఉన్నప్పుడు అది స్థానబలం అవుతుంది గాని తన బలం కాదు.

పాల సాగరమున...

పాల సాగరమున పవ్వళించిన వాడు
గొల్లయిండ్ల పాలు గోర నేల
ఎదుటి వారి సొమ్ము లెల్లవారికి తీపి.
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

శ్రీ మహావిష్ణువు పాల సంద్రంలో పడుకుని ఉంటాడు; అయినా, ఆయన గొల్లవారి ఇళ్లల్లో పాలు, వెన్నలు దొంగిలించడం దేనికి? ఎదుటి వారి సొమ్ములు అంటే అందరికీ తీపే కదా.

విద్యలేని...

విద్యలేని వాడు విద్వాంసుల కడను
ఉండగానె పండితుడు గాడు
కొలని హంసలకడ కొక్కెర యున్నట్లు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

పండితుల వద్ద ఉన్నంత మాత్రాన చదువులేని వాడు పండితుడు కాలేడు.
హంసలతో కలిసినంత మాత్రాన కొంగ కి గుర్తింపు రాదు.

పుత్తడి గల...

పుత్తడి గల వాని పుండు బాధయు గూడ
వసుధ లోన చాల వార్త కెక్కు
పేదవాని యింట పెండ్లైన నెరుగరు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

ధనవంతుడి పుండు కూడా ప్రపంచానికి వార్త అవుతుంది. పేదవాని ఇంట్లో పెండ్లి జరుగుతున్నా ఎవరూ పట్టించుకోరు. ప్రచారానికి ధనమే మూలం.

ముక్కుతాళ్ల...

ముక్కుతాళ్ల గ్రుచ్చి మురికి పోవగదోమి
కచ్చనీరు నించి కడిగి కడిగి
డొక్క దొలచినంత దొరకునా మోక్షంబు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

ముక్కులో తాడు దూర్చి, కడుపు నిండా నీరు పోసి ఒళ్లు శుధ్ధి చేసుకుంటారు. అందువల్ల శరీరం శుధ్ధి అవుతుంది గానీ, మోక్షం సిధ్ధించదు.

మనసులోనె...

మనసులోనె పుట్టె మాయసంసారము
మనసు విరిగెనేని మాయ తొలగు
మనసు నిల్పెనేని మహి తానె బ్రహ్మము
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

మనసునుంచే సంసారపు మాయ పుడుతుంది. మనసు విరిగి పోతే మాయ తొలగి పోతుంది. మనసు నిశ్చలముగ
పెట్టుకున్నవాడే బ్రహ్మము.

పెక్కు జనుల...

పెక్కు జనుల గొట్టి పేదల వధియించి
డొక్కకొరకు నూళ్లు దొంగిలించి
ఎక్కడికిని బోవ ఎరిగి యముడు జంపు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

ఎంతో మంది పేదల్ని కొట్టి చంపి, ఊళ్లు దోచుకుని, ఈ పొట్ట కోసం సంపాదించి ఎక్కడ దాక్కున్నా, యముడు జాడ తెలుసుకుని మరీ చంపుతాడు.

పదుగురాడు...

పదుగురాడు మాట పాటియై ధర జెల్లు
ఒక్కడాడు మాట ఎక్కదెందు
ఊరకుండు వాని నూరెల్ల నోపదు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

పదిమంది మాట్లాడిన మాట ఏదైనా చెల్లుతుంది. ఒక్కడు నిజం పలికితే అది చెల్లుబాటు అవ్వని కాలం ఇది.
ఊరకుండే వాడిని ఊరంతా కలిసినా ఏమీ చేయలేదు.

లోభివాని జంప...

లోభివాని జంప లోకంబు లోపల
మందు వలదు వేరు మతము గలదు
పైక మడిగినంత భగ్గున పడిచచ్చు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

ఈ లోకం లోపల పిసినారిని చంపడానికి వేరే మందు ఏమీ అవసరం లేదు, డబ్బు కావాలని అడిగితే సరి...
అట్టే చచ్చిపోతాడు.

రాతిబొమ్మ...

రాతిబొమ్మ కేల రంగైన వలువలు
గుళ్లు గోపురములు కుంభములును
కూడు గుడ్డ తాను గోరునా దైవంబు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

రాతి బొమ్మలకు వస్త్రాలు, గుడులు, గోపురాలు, నైవేద్యాలు అవసరం లేదు.
కూడు, గుడ్డ దేవుడు ఏమీ కోరుకోడు. అవన్నీ మనం కల్పించినవే...!

పందిపిల్ల...

పందిపిల్ల లీను పదియు నైదింటిని
కుంజరంబు ఈను కొదమ నొకటి
ఉత్తముడగు పురుషు డొక్కడు చాలడా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం

పంది ఒకేసారి పది నుండి పదిహేను పిల్లలను కంటుంది. ఏనుగు మాత్రం ఒక్క బిడ్డకే జన్మనిస్తుంది.

పంది పది పిల్లల కంటే ఒక్క ఏనుగు పిల్ల చాలు కదా!

నీళ్లలోని చేప...

నీళ్లలోని చేప నెరిమాంసమాశకు
గాలమందు చిక్కి కూలినట్లు
ఆశబుట్టి మనుజుడారీతి జెడిపోవు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

చేప బయటి ఆహారం మీది ఆశతో గాలంలో చిక్కి మరణిస్తుంది. మనిషి కూడా ఆశ పెంచుకుంటూ చేపవలె చెడిపోతాడు.

చిక్కియున్న వేళ...

చిక్కియున్న వేళ సింహంబునైనను
బక్క కుక్క కఱచి బాధపెట్టు
బలిమి లేని వేళ పంతంబు చెల్లదు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

చిక్కిపోయి బలహీనంగా ఉన్నప్పుడు సింహాన్ని అయినా బక్క కుక్క కరిచి బాధిస్తుంది. అందువల్ల బలం లేని సమయంలో పంతాలకు పోవడం మంచిది కాదు.

గొడ్డుటావు బితుక...

గొడ్డుటావు బితుక గుండ గొంపోయిన
పళ్లనూడ దన్ను పాలనిడదు
లోభివాని నడుగ లాభంబు లేదయా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

గొడ్డుటావు వద్దకి పాలు పిండాలని కుండ తీసుకొని వెళ్తే, పాలివ్వదు సరికదా లాగి తంతుంది. అలాగే పిసినారిని
అడిగితే కూడా ఫలితం ఇలాగే ఉంటుంది.

కులము గలుగు...

కులము గలుగు వారు గోత్రంబు గల వారు
విద్య చేత విర్రవీగు వారు
పసిడి గల్గు వాని బానిస కొడుకులు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం:

కులం, గోత్రం, విద్య ఉండి ఎంత గర్వించేవారయినా డబ్బున్న వారికి దాసులే సుమా...!!